Bas Nijenhuis' fascinatie voor ‘man/ vrouw-hokjes’

Door Arjen J. Zijlstra

In het atelier van Bas Nijenhuis voelt het koel voor wie van buiten komt. Het is zo drukkend warm in de stad dat niemand meer opkijkt van blote armen, benen of zelfs buiken. De hitte verdampt het laatste restje dresscode. Alhoewel… “Je kunt nu als man niet een jurk aantrekken. Terwijl dat met deze warmte misschien wel heel fijn zou zijn. Het is alleen een lapje stof, maar ik denk toch dat je agressieve reacties krijgt op straat. Vooral van andere mannen. Je verbreekt ermee een ongeschreven regel.” “Als jongetje is het nog prima wanneer je tijdens een verkleedpartij een jurk aantrekt. Maar toen ik iets ouder werd, en ik bijvoorbeeld middeleeuwse gewaden heel mooi vond, kreeg ik wel door dat je zoiets niet kan dragen als jongen of man. Dat voelde heel strikt. Sinds die tijd ben ik al geboeid door die vaste rollen voor mannen en vrouwen. Rollen die naar mijn idee vooral van buitenaf worden opgelegd. Er zijn wel verschillen tussen ‘man’ en ‘vrouw’, maar de overeenkomsten zijn veel groter.”

Magie

“Ik ben helemaal tevreden met mijn jasje, met mijn man-zijn. En het is niet zo dat ik eronder lijd dat ik nu niet een jurk kan dragen. Misschien is het zelfs wel zo dat als alle mannen opeens een jurk dragen, ik het niet eens meer wil. Want het zit ook wel in mij om niet bij de kudde te willen horen. Maar die dualiteit tussen wat door de samenleving wordt gezien als mannelijk of vrouwelijk, dat zal me altijd blijven fascineren.” En fascinatie is volgens Nijenhuis, die naast kunstenaar ook werkt als psycholoog, één van de basis-ingrediënten voor sterke kunst. “In kunst waar ik door word geraakt, zie ik een soort extra laag: de fascinatie van de schilder voor wat hij schildert. Als je iets of iemand schildert en je enige doel daarbij is dat het goed lijkt of dat de kleuren mooi bij de bank passen, dan vind ik het minder interessant. Dat soort portretten heb ik ook wel geschilderd en misschien zal ik dat in de toekomst ook wel moeten doen om geld te verdienen, maar dan maak je een soort pasfoto’s. Dan mist die magie.”

Dichtbij

Nijenhuis studeert dit seizoen af aan de Klassieke Academie. “In het begin leer je heel erg de basistechnieken uiteraard en naarmate je dat meer onder de knie hebt, wordt het steeds leuker. Je kunt dan steeds meer doen wat dichtbij jezelf ligt.” De grootse klik voelt Nijenhuis bij het schilderen van levende wezens. “Daar kan ik me makkelijker aan relateren. Dat heb ik bij een fruitschaal niet zo snel.” En gezien zijn interesse in het onderwerp “man/ vrouw-hokjes”, was het in die zin een logische keuze om in het kader van zijn afstuderen mensen te schilderen in wie tegelijkertijd het ‘mannelijke’ en het ‘vrouwelijke’ te zien is. “Voor deze serie heb ik onder andere verschillende transgenders geschilderd. Het gaat me niet zozeer om het feit dat iemand transgender is, maar de dualiteit die je erin ziet, vind ik boeiend. Dat mensen die het schilderij zien een beetje in de war raken en zich afvragen: hoe zit dat nou eigenlijk?”

M/F

Inmiddels heeft Nijenhuis zo’n zes werken geschilderd voor deze serie die hij ‘You’re M/F’ noemt. Een aantal daarvan zal tussen 25 juni en 16 juli te zien zijn op de eindexamenexpositie van de Klassieke Academie in Pictura. “Het gaat me er in de eerste plaats om een mooi schilderij te maken, dat is het belangrijkste. Maar ik hoop natuurlijk wel dat er meer vrijheid zal komen om je niet in een afgebakend hokje man/ vrouw te bewegen. Daar hoop ik met mijn werk een bijdrage aan te leveren.” De leeftijden van de geportretteerden is zeer uiteenlopend. “De laatste die ik schilderde was iemand in de basisschoolleeftijd. Het is uiteraard nog helemaal niet bekend hoe dat kind zich uiteindelijk zal ontwikkelen. Of er ooit gekozen wordt voor behandelingen of niet.” “Misschien dat ik met deze serie ook wel een beetje een morele boodschap heb. Dat als mannen en vrouwen zich meer kunnen uiten zoals ze willen, bij sommigen de behoefte om definitief te veranderen minder wordt. Maar dat weet ik niet zeker. Er zullen sowieso altijd mensen zijn bij wie die drive zo sterk is dat alleen andere kleding aantrekken niet genoeg is. En dan moet je daar zeker wat mee doen.”

Eén oorbel

Zelf zoekt Nijenhuis de grenzen van het hokje op bescheiden wijze op. “Ik heb één oorbel. En ik heb ook nog wel iets gekkere oorbellen die een man niet zo snel in zou doen. Die draag ik dan op een feestje of iets dergelijks. Of ik doe mijn haar in een staartje. Maar een jurk, daar ben ik niet stoer genoeg voor.” Een stoere versie van zichzelf, vertrouwde hij wel toe aan het canvas. “Ik vond het wel leuk om een zelfportret waarin ik uitgedost ben aan de serie toe te voegen. Maar zo zou ik niet over straat durven.” Het portret van de allereerste persoon die hij voor deze serie portretteerde hangt nu (tot 15 juli) in Paleis Soestdijk, samen met de andere vijftig genomineerden voor de Nederlandse Portretprijs. “Dat mijn werk gekozen is uit meer dan 850 inzendingen, is voor mij al de winst. En ach, het is natuurlijk wel een beetje Idols-achtig, zo’n wedstrijd. Maar nu ik bij die vijftig geselecteerden hoor, zet ik die bezwaren graag even opzij.” Website: www.basnijenhuis.com Meer ‘interviewportretten’ van de hand van Arjen J. Zijlstra